Τα πλεονεκτήματα της τεχνολογίας των φωτοβολταϊκών στέγης (Φ/Β στέγης) αφορούν, εν δυνάμει, όλους τους Έλληνες πολίτες. Όλα τα νοικοκυριά στην ηλιόλουστη πατρίδα μας την Ελλάδα – τη χώρα του ηλίου – μπορούν εκτός από καταναλωτές να γίνουν και παραγωγοί ηλεκτρικής ενέργειας. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, εάν τοποθετούνταν Φ/Β στις στέγες των κτιρίων θα καλύπτονταν το 30% της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα.

Bódis, K., Kougias, I., Jäger-Waldau, A., Taylor, N., & Szabó, S. (2019). A high-resolution geospatial assessment of the rooftop solar photovoltaic potential in the European Union. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 114, 109309.

Αντίθετα, από το 2013 στην Ελλάδα παρατηρούμε την εγκατάλειψη, σήμερα ελάχιστα Φ/Β στέγης εγκαθίστανται, αν και προωθούνται οι μεγάλες επιχειρηματικές ΑΠΕ.

Στο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ Δεκέμβριος 2019) τίθεται στόχος για το μερίδιο συμμετοχής των ΑΠΕ το κατ’ ελάχιστον 35%. Στον κάτωθι Πίνακα φαίνεται η εξέλιξη της εγκατεστημένης ισχύος σύμφωνα με το ΕΣΕΚ και ο υπερδιπλασιασμός της ισχύος των Φ/Β από 3 σε 7,7GW.

https://ec.europa.eu/energy/sites/ener/files/documents/el_final_necp_main_el.pdf

Στο ΕΣΕΚ αναφέρεται επίσης: «Παράλληλα, θα πρέπει να επιτευχθεί γεωγραφική διασπορά των ΑΠΕ, ώστε εκτός από την ισόρροπη ανάπτυξη από άποψη κάλυψης διαθέσιμων εκτάσεων, να περιοριστούν προβλήματα επάρκειας. Σε αυτήν την κατεύθυνση μεταξύ άλλων προωθούνται φωτοβολταϊκά συστήματα σε στέγες και κτίρια, μικρές ανεμογεννήτριες που ενσωματώνουν αναπτυξιακά και κοινωνικά πλεονεκτήματα…». Συνεπώς οφείλει η πολιτεία να υποστηρίξει τα Φ/Β στεγών για αυτά ακριβώς τα πλεονεκτήματα τους.

Μια κιλοβατώρα (kWh) παραγόμενη από ένα Φ/Β στέγης εκτιμάται ότι έχει 30% μεγαλύτερη αξία από μια kWh παραγόμενη από μεγάλη επιχειρηματική ΑΠΕ, λόγω:

• μικρότερων ενεργών απωλειών ισχύος στα δίκτυα μεταφοράς και διανομής,
• λιγότερων σε αριθμό καταστάσεων συμφόρησης ισχύος στις γραμμές μεταφοράς και διανομής,
• μικρότερων απαιτήσεων για εγκατάσταση ή ενίσχυση δικτύων,
• μη αλλαγής χαρακτήρα δασικών και γεωργικών εκτάσεων και άλλων περιβαλλοντικών επιπτώσεων,
• αυτοκατανάλωσης,
• δυνατότητας ενσωμάτωσης στην κατασκευή του κτιρίου, επίτευξη σκίασης και άλλων ωφελειών για την κατοικία,
• ενίσχυσης των μικρών νοικοκυριών με την επανακυκλοφορία-ανακύκλωση του χρήματος στην τοπική οικονομία. 

Καλιαμπάκος Δ. 2016. Αποτίμηση της κοινωνικής ωφελιμότητας των οικιακών φωτοβολταϊκών εγκαταστάσεων στο πλαίσιο του ελληνικού μηχανισμού στήριξης των ΑΠΕ. Ερευνητικό έργο του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου.

Συνεπώς η κατανάλωση ενέργειας από τα κτίρια, και ιδίως τις κατοικίες, είναι προτιμότερο να εξυπηρετείται από ενέργεια που παράγεται στα ίδια τα κτίρια. 

Στον κάτωθι πίνακα του ΕΣΕΚ φαίνεται το προβλεπόμενο κόστος/kW για την εγκατάσταση ανάλογης μονάδας πάρκου ή στέγης. Διαπιστώνεται ότι η αρχική επιβάρυνση για τις στέγες είναι σχεδόν διπλάσια. Άρα, θα πρέπει να δίνονται ικανά κίνητρα λαμβάνοντας υπόψη συνολικά και ταυτόχρονα το ενεργειακό, περιβαλλοντικό και κοινωνικό όφελος των Φ/Β στέγης.

Ωστόσο η εγκατάλειψη του Φ/Β στέγης από το 2013 και μετά αποδεικνύεται από τα κάτωθι στοιχεία του ΔΕΔΔΗΕ https://www.deddie.gr/el/themata-stathmon-ape-sithia/ για τον αριθμό των εγκαταστάσεων Φ/Β στέγης που ενεργοποιήθηκαν σε κατοικίες:

Σήμερα υπάρχουν δύο προγράμματα: 1) τα Φ/Β στέγης ≤6kW Σταθερής Τιμής αποζημίωσης, και 2) το πρόγραμμα της Αυτοπαραγωγής με Ενεργειακό Συμψηφισμό.

Φ/Β στέγης ≤6kW Σταθερής Τιμής Αποζημίωσης

Στο πρόγραμμα αυτό (διάδοχος του Ειδικού Προγράμματος Στεγών 2009-2020), το Φ/Β στέγης είναι συνδεδεμένο με παροχή οικιακής χρήσης και ανήκει σε φυσικό πρόσωπο – όχι επιτηδευματία. Η τιμή αποζημίωσης είναι 8,7λεπτά του €/kWh (8,7c€/kWh), και μειώνεται η μέγιστη ισχύς τους σε ≤6kW (κατηγορία 31, Υπουργική Απόφαση ΥΠΕΝ/ΔΑΠΕΕΚ/30971/1190/2020 – ΦΕΚ 1045/Β/26-3-2020 Προσθήκη νέων κατηγοριών σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από Α.Π.Ε. και Ν. 4414/2016).Οι λεπτομέρειες εφαρμογής του νέου αυτού προγράμματος δεν έχουν καθοριστεί ακόμα.

Σημειώνεται ότι στο προγενέστερο Ειδικό Πρόγραμμα Στεγών 2009-2020 η διάρκεια ήταν 25 έτη και η ισχύς ≤10kW (ΚΥΑ Ειδικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης Φωτοβολταϊκών συστημάτων σε κτιριακές εγκαταστάσεις, ΦΕΚ Β΄1079/04.06.2009). Σύμφωνα με σχετική έρευνα που βασίζεται σε δεδομένα του 2015, στην Αττική Φ/Β συστήματα <5kW δεν είναι καν βιώσιμα, ενώ στα 5-10kW η αποζημίωση των 11,5c€/kWh δεν ήταν ικανό κίνητρο (Sagani A., Mihelis J., Dedoussis V. 2017. Techno-economic analysis and life-cycle environmental impacts of small-scale building-integrated PV systems in Greece. Energy Build., 139: 277-290).

Με το νέο λοιπόν πλαίσιο (8,7c€/kWh και ≤6kW) υπολογίζεται ότι η απόσβεση θα έρθει σε περίπου 10 έτη, ενώ στα 20-25 έτη θα υπάρχει ένα όφελος των 5000€.

Αποδεικνύεται ότι η σχετική Υπουργική Απόφαση του Υπουργείου Περιβάλλοντος & Ενέργειας είναι κενού περιεχομένου και πράγματι δεν υπάρχει ενδιαφέρον από τα νοικοκυριά, αλλά και από τους ίδιους τους μηχανικούς εγκαταστάτες. Δεν μπορεί ένα νοικοκυριό να επιβαρύνεται με το κόστος υλικών, εγκατάστασης, και σύνδεσης 5000-7000€ σήμερα για να ωφεληθεί τελικά με 5000€ μετά από 20-25 έτη!

Αγροτικά πάρκα έως 500kW και ενεργειακές κοινότητες έως 1000kW (Ν. 4414/2016), λόγω οικονομίας κλίμακας, και με 6,5c€/kWh, έχουν εύλογη απόσβεση (στα 5-7έτη) και μεγαλύτερο όφελος ανά kW ισχύος στα 20 έτη σε σχέση με τα Φ/Β στέγης της πρόσφατης ΥΑ ΥΠΕΝ/ΔΑΠΕΕΚ/30971/1190/2020!

Ποιος θα μπει στην επίπονη διαδικασία εγκατάστασης και θα δεσμεύσει το σπίτι του (δυσχεραίνεται η ενοικίαση, η συντήρηση, η επέκταση) χωρίς κίνητρα;;;  

Επιπλέον μειώνεται η ισχύς σε 6 (έξι) kW. Με ποιο σκεπτικό γίνεται αυτό στην ανωτέρω ΥΑ;;; Σήμερα, λόγω εξέλιξης της τεχνολογίας μπορούν Φ/Β στέγης ισχύος 15kW να καταλάβουν το ίδιο εμβαδόν με τα 10kW του 2010. Άρα θα έπρεπε να αυξηθεί η επιτρεπόμενη ισχύς, και έτσι, καθώς αυξάνεται η ισχύς, γίνεται ευκολότερα η απόσβεση. Στα Φ/Β πάρκα αυξήθηκε η ισχύς, π.χ. στα αγροτικά πάρκα από 100kW σε 500kW. Θα μπορούσε λοιπόν να αυξηθεί και η μέγιστη ισχύς για τα Φ/Β στέγης πολύ παραπάνω και όχι να μειωθεί! Αλλά ακόμα και για ποιο λόγο να υπάρχει περιορισμός στη μέγιστη ισχύ;;; Οι ελληνικές στέγες θα πρέπει να αξιοποιηθούν όσο το δυνατόν περισσότερο για τη δέσμευση της ηλιακής ενέργειας.

Ανάλογα εκτιμούμε ότι θα πρέπει να αυξηθεί η διάρκεια σύμβασης στα 30έτη.

 Όσον αφορά την τιμή αποζημίωσης των 8,7c€/kwh, αντιπαρατίθεται με τη χρέωση που κυμαίνεται μεταξύ των 15,95-17,67c€/kwh για τους οικιακούς καταναλωτές την τελευταία 5ετία (Πίνακας).

Πίνακας. Μέση τιμή ηλεκτρικού ρεύματος για οικιακούς καταναλωτές (€/kWh) συμπεριλαμβανομένων των φόρων και εισφορών για ετήσια κατανάλωση μεταξύ 2500 και 5000 kWh.

https://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&init=1&plugin=1&language=en&pcode=ten00117

Φ/Β στέγης στο πλαίσιο της Αυτοπαραγωγής με Ενεργειακό Συμψηφισμό

Όσον αφορά το πρόγραμμα της Αυτοπαραγωγής με Ενεργειακό Συμψηφισμό (Net Metering Υπουργική Απόφαση αριθμ. ΥΠΕΝ/ΔΑΠΕΕΚ/15084/382, ΦΕΚ Β΄ 759/05.03.2019) η συμμετοχή είναι μικρή, διότι λίγα είναι τα νοικοκυριά που έχουν μεγάλη κατανάλωση >10.000kWh/έτος ώστε να υπάρχει ικανό όφελος. Επίσης, την επιπλέον ενέργεια την παίρνει ο Προμηθευτής δωρεάν και μέχρι πρόσφατα δεν υπήρξε κάποια επιδότηση, σε αντίθεση με άλλα κράτη όπως η Κύπρος.

Ειδικότερα, για να συμβεί μεγάλη κατανάλωση συνδυάζεται το Φ/Β και με συσκευές κατανάλωσης, όπως αντλία θερμότητας, air-condition όπου το συνολικό κόστος Φ/Β και λοιπού εξοπλισμού θα ανέρθει για ένα μέσο νοικοκυριό στα 12.000-15.000€ και έτσι η απόσβεση γίνεται και σε αυτήν την περίπτωση σε 10 (δέκα) περίπου έτη.

Επίσης, ερωτήματα προκαλεί το γεγονός ότι δεν επιτρέπεται ο εικονικός ενεργειακός συμψηφισμός, δηλαδή η αντιστοίχιση του Φ/Β στέγης με περισσότερους μετρητές κατανάλωσης-παροχής του ίδιου φυσικού προσώπου, ώστε να διευκολυνθεί η προώθηση του προγράμματος.

Η πρόσφατη ένταξη του προγράμματος Αυτοπαραγωγής στο ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ-ΑΥΤΟΝΟΜΩ και η επιδότηση Φ/Β στέγης κρίνεται θετική κίνηση, αλλά αφορά περιορισμένο αριθμό συμμετεχόντων και οι ενδιαφερόμενοι θα πρέπει να έχουν χαμηλό εισόδημα και άλλες προϋποθέσεις. Ειδικότερα δεν μπορεί να επιδοτηθεί μόνο φωτοβολταϊκό χωρίς άλλες παρεμβάσεις (θερμομόνωση, κουφώματα, θέρμανση) και αφορά κατοικίες Πιστοποιητικού Ενεργειακής Απόδοσης (ΠΕΑ) σε κατηγορία χαμηλότερη ή ίση της Γ.

Τα ερωτήματα που ανακύπτουν είναι:

• Είναι επιθυμητό ή όχι τα ελληνικά νοικοκυριά να είναι καταναλωτές και παραγωγοί ταυτόχρονα ώστε να αναδυθούν τα πλεονεκτήματα του prosumer;;;
• Τα Φ/Β στέγης έχουν πλεονεκτήματα σε σχέση με τις μεγάλες ΑΠΕ. Θα έπρεπε αυτή η επιπλέον αξία να ληφθεί υπόψη και σε συνδυασμό με το αρχικό υψηλό κόστος να δοθεί μια αντίστοιχη τιμή αποζημίωσης (λαμβάνοντας υπόψη και την τιμή πώλησης στον οικιακό καταναλωτή >15c€/kwh);;;
• Σε τι εξυπηρετεί η μείωση της μέγιστης εγκατεστημένης ισχύος Φ/Β στις στέγες στο επίπεδο των 6kW;;; Αντίθετα, όπως έδειξαν πολλές επιστημονικές μελέτες, θα έπρεπε πρώτα να αξιοποιηθούν οι στέγες και έπειτα να επεκταθούν τα φωτοβολταϊκά σε παραγωγικές και λοιπές γαίες και οι ανεμογεννήτριες στα βουνά μας όπως συμβαίνει σήμερα.
• Στην αυτοπαραγωγή (net-metering) για ποιο λόγο η επιπλέον παραγωγή να διαχέεται δωρεάν στο Δίκτυο; Γιατί για τα αγροτικά Φ/Β πάρκα με net-metering δεν ισχύει κάτι ανάλογο, παρά με τον πρόσφατο Ν.4643/2019 (Άρθρο 62) δόθηκε η δυνατότητα να πωλούν μέχρι και 75% της πλεονάζουσας ενέργειας;;;
• Στα αγροτικά Φ/Β πάρκα μπορεί να εφαρμοστεί ο εικονικός ενεργειακός συμψηφισμός, όχι όμως στα Φ/Β στέγης. Για ποιο λόγο συμβαίνει αυτό;;;