Ιωάννης Κατσίγιαννης
Μηχανικός Παραγωγής και Διοίκησης
Μηχανικός Περιβάλλοντος
Διδάκτωρ Πολυτεχνείου Κρήτης
(Σημ. Ο ΠΑΣΥΦΩΣ ευχαριστεί θερμά τον Δρ Ιωάννη Κατσίγιαννη για το ενημερωτικό άρθρο)
Με την ψήφιση του ν. 4254/2014, ο οποίος στοχεύοντας να μηδενίσει το έλλειμμα του Ειδικού Λογαριασμού ΑΠΕ και ΣΗΘΥΑ (που τηρεί ο ΛΑΓΗΕ) προβλέπει υποχρεωτική μονομερή μείωση των τιμών αποζημίωσης των φωτοβολταϊκών (ΦΒ) συστημάτων [1] (η οποία σε ορισμένες περιπτώσεις υπερβαίνει το 40%), προκλήθηκε δυστυχώς ένα κλίμα πόλωσης μεταξύ των ΦΒ παραγωγών, σχετικά με τις αδικίες που περιέχει ο νόμος για διαφορετικές κατηγορίες ΦΒ συστημάτων. Χωρίς να αγνοείται το γεγονός της ύπαρξης αδικιών, οι οποίες σε πολλές περιπτώσεις αφορούν και παραγωγούς που ανήκουν στην ίδια κατηγορία ΦΒ συστημάτων, ένα πολύ σημαντικό (και ίσως ευρύτερο) ζήτημα είναι ο διαχρονικός τρόπος υπολογισμού του ελλείμματος αυτού, ο οποίος πριμοδοτεί με έμμεσο τρόπο συγκεκριμένες κατηγορίες συμβατικών συστημάτων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας (κυρίως μονάδες φυσικού αερίου).
Το ζήτημα αυτό έχει τονιστεί επανειλημμένα κατά τα τελευταία τουλάχιστον 4 έτη από έγκυρους παράγοντες της αγοράς (όπως το ΙΟΒΕ [2] και ο πρόεδρος της Κεντρικής Ένωσης Επιμελητηρίων Ελλάδος κ. Κωνσταντίνος Μίχαλος [3]-[4]), έχει επιβαρύνει το έλλειμμα του Ειδικού Λογαριασμού κατά εκατοντάδες εκατομμύρια Ευρώ, αλλά ίσως δεν του έχει δοθεί η βαρύτητα που θα όφειλε να έχει.
Παρακάτω θα γίνει μια συνοπτική αναφορά στις βασικές στρεβλώσεις του Ειδικού Λογαριασμού ΑΠΕ και ΣΗΘΥΑ. Οι περισσότερες από αυτές σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με τον καθορισμό της οριακής τιμής συστήματος (ΟΤΣ). Αρκετές από τις στρεβλώσεις που θα αναφερθούν έχουν πλέον εξομαλυνθεί (μερικώς ή ολικώς) ή αναμένεται να εξομαλυνθούν στο μέλλον. Παράλληλα όμως, έχουν προκαλέσει διαχρονικά σημαντικότατη συνεισφορά στο μέγεθος του σωρευτικού ελλείμματος.
Το έλλειμμα του Ειδικού Λογαριασμού ΑΠΕ και ΣΗΘΥΑ οφείλεται στη χρηματική διαφορά της αποζημίωσης που λαμβάνουν οι τεχνολογίες ΑΠΕ και ΣΗΘΥΑ μέσω των εγγυημένων τιμών αποζημίωσης (feed-in-tariffs), σε σχέση με το ποσό που καταβάλουν οι προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας. Η διαφορά αυτή καλύπτεται από το ΕΤΜΕΑΡ, τα δικαιώματα εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου, την έκτακτη εισφορά παραγωγών ΑΠΕ, το τέλος ΕΡΤ και το ειδικό τέλος λιγνίτη. Μέχρι τα μέσα του 2013, το ποσό που κατέβαλαν οι προμηθευτές σχετιζόταν με το στρεβλό μηχανισμό της οριακής τιμής συστήματος (ΟΤΣ), ενώ στη συνέχεια το ποσό αυτό ορίστηκε να σχετίζεται με το μέσο μεταβλητό κόστος της συμβατικής ηλεκτροπαραγωγής.
Η ΟΤΣ διαμορφώνεται από τον συνδυασμό των προσφορών τιμών και ποσοτήτων που υποβάλλουν κάθε μέρα οι διαθέσιμες μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, και του ωριαίου φορτίου ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας, που διαμορφώνεται σε καθημερινή βάση από τους καταναλωτές. Στη μεθοδολογία αυτή, οι μονάδες παραγωγής κατατάσσονται αναλόγως των προσφορών τους σε αύξουσα σειρά, ξεκινώντας από τη χαμηλότερη προσφερόμενη τιμή για ορισμένη ποσότητα ενέργειας και καταλήγοντας στην υψηλότερη προσφερόμενη τιμή. Οι προσφορές των μονάδων ΑΠΕ (περιλαμβάνοντας τους υδροηλεκτρικούς σταθμούς) εντάσσονται κατά προτεραιότητα με μηδενική τιμή. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα ότι όσο περισσότερο αυξανόταν η διείσδυση των τεχνολογιών ΑΠΕ, τόσο μειωνόταν η ΟΤΣ και συνεπώς αυξανόταν το έλλειμμα του Ειδικού Λογαριασμού! Ενδεικτικά, αξίζει να αναφερθεί ότι η μέση τιμή της ΟΤΣ ήταν ίση με 56,6 €/MWh για το 2012 και 41,5 €/MWh για το 2013 [5]. Ο βασικός λόγος της σημαντικής αυτής μείωσης είναι προφανώς η αυξημένη διείσδυση των τεχνολογιών ΑΠΕ για το έτος 2013.
Κατά τη διαδικασία καθορισμού της ΟΤΣ, ο Κώδικας Διαχείρισης του Συστήματος και Συναλλαγών Ηλεκτρικής Ενέργειας επέτρεπε σε μια μονάδα να προσφέρει το 30% της ισχύος της σε τιμή χαμηλότερη του ελάχιστου μεταβλητού κόστους της (κανόνας του 30%). Ο κανόνας αυτός καταργήθηκε την 1η Ιανουαρίου 2014 [6]. Επιπλέον, για τις μονάδες φυσικού αερίου ισχύει ο Μηχανισμός Ανάκτησης του Μεταβλητού Κόστους (ΜΑΜΚ), σύμφωνα με τον οποίον αμείβονται με το μεταβλητό τους κόστος πλέον περιθωρίου 10%, και όχι με την δηλωθείσα ανταγωνιστική προσφορά τους στα πλαίσια του Ημερήσιου Ενεργειακού Προγραμματισμού και της ΟΤΣ που εκκαθαρίζεται από τον ΛΑΓΗΕ. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι μονάδες φυσικού αερίου (που έχουν υψηλότερο μεταβλητό κόστος από τις λιγνιτικές) να έχουν τη δυνατότητα να παράγουν περισσότερο από αυτό που θα προέκυπτε χωρίς την ύπαρξη των παραπάνω κανόνων. Με το επιπλέον αυτό κόστος επιβαρύνονται οι καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας. Ο ΜΑΜΚ περιορίστηκε μέσα στο 2013 και αναμένεται να καταργηθεί την 30η Ιουνίου 2014 [7].
Ένα επιπλέον χαρακτηριστικό της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας είναι το ζήτημα της διαθεσιμότητας ισχύος. Κάθε προμηθευτής, αυτοπρομηθευόμενος πελάτης ή εξαγωγέας υποχρεούται να εξασφαλίζει συμβάσεις διαθεσιμότητας ισχύος με τους παραγωγούς, ικανές να ικανοποιούν τα φορτία των πελατών τους επαυξημένα κατά ένα ποσό εφεδρείας. Οι παραγωγοί, για να μπορέσουν να συνάψουν τις ανωτέρω συμβάσεις, πρέπει να μπορούν να αποδείξουν ότι διαθέτουν την απαραίτητη εγκατεστημένη ισχύ. Τα απαραίτητα πιστοποιητικά ονομάζονται Αποδεικτικά Διαθεσιμότητας Ισχύος (ΑΔΙ) και αφορούν μονάδες ελεγχόμενης παραγωγής (θερμικές μονάδες και μεγάλοι υδροηλεκτρικοί σταθμοί). Σήμερα η τιμή των ΑΔΙ (που επιβαρύνει τους καταναλωτές) είναι ίση με 56.000 €/MW-έτος, και σε κάποιες περιπτώσεις 90.000 €/MW-έτος. Σύμφωνα με τον κ. Εμμανουήλ Παναγιωτάκη, Διευθυντή του ΔΕΔΔΗΕ, για μια μονάδα φυσικού αερίου ισχύος 300 MW ο ιδιοκτήτης εισπράττει κάθε χρόνο 17-18 εκατ. €, κάτι που σημαίνει ότι σε περίπου 10 χρόνια ανακτά το κεφάλαιο που επένδυσε, ακόμη και χωρίς να χρειαστεί να λειτουργήσει καθόλου η μονάδα [8]. Αυτή τη στιγμή, κατόπιν πιέσεων και της τρόικας, λαμβάνει χώρα διαδικασία αναμόρφωσης των μηχανισμών πληρωμής ισχύος, η οποία αναμένεται να λαμβάνει υπόψη και τις τεχνολογίες ΑΠΕ [9].
Τα παραπάνω αποτελούν τα βασικότερα ζητήματα σε σχέση με το έλλειμμα του Ειδικού Λογαριασμού, αλλά όχι και τα μοναδικά. Ενδεικτικά, αναφέρεται το ζήτημα των οφειλών των εταιριών Energa και Hellas Power, καθώς και το εάν θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη ως τεχνολογία ΑΠΕ οι μεγάλοι υδροηλεκτρικοί σταθμοί. Τέλος, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι η Πολιτεία με τη στάση της έως τώρα, κάθε άλλο παρά δημιουργεί κλίμα εμπιστοσύνης στους παραγωγούς ΦΒ για το μέλλον. Μερικά από τα στοιχεία που οδηγούν στο παραπάνω συμπέρασμα είναι τα ακόλουθα:
- Η επανειλημμένη και ολοένα και μεγαλύτερη επιβάρυνση των ιδιοκτητών ΦΒ στο πλαίσιο του μέτρου της έκτακτης εισφοράς, παρά την καταρχήν αντίθετη υπόσχεση της Πολιτείας
- Η ύπαρξη αλλαγών της τελευταίας στιγμής πριν την ψήφιση του ν. 4254/2014, οι οποίες ωφέλησαν συγκεκριμένες ομάδες παραγωγών
- Η μη συμμετοχή (μέχρι στιγμής) των τραπεζών στη διαδικασία αναπροσαρμογής.
Παραπομπές
[6] http://www.energypress.gr/news/reuma/Thn-paysh-ishyos-toy-Kanona-30-anakoinwse-o-LAGHE
[7] http://www.energypress.gr/news/Triplo-rythmistiko-htyphma-ths-RAE-ton-Aprilio-me-NOME-ADI-MAMK
[8] http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=426670
[9] http://www.energypress.gr/news/Ekplhxeis-sta-nea-ADI-mpainoyn-APE-alla-kai-zhthsh-Ta-krithria2
